Przeszkody zawarcia małżeństwa w świetle polskich przepisów prawnych
W polskim systemie prawnym przepisy dotyczące zawarcia małżeństwa zostały uregulowane w Dziale I ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Znamiennym jest, aby małżeństwo mogło zostać zawarte, między dwiema osobami nie mogą zaistnieć tzw. przeszkody małżeństwa tj. okoliczności rzeczowe oraz cechy osobiste uniemożliwiające jego zawarcie. W sytuacji jednak, gdy dojdzie do zawarcia małżeństwa pomimo zaistnienia tychże przeszkód, będą one stanowić podstawę żądania unieważnienia małżeństwa.
Przeszkoda wieku
Małżeństwa nie może zawrzeć osoba, która nie ukończyła osiemnastu lat. Aczkolwiek ustawodawca wprowadził jeden wyjątek od tej zasady. Mianowicie w przypadku, gdy kobieta ukończyła szesnaście lat, sąd opiekuńczy z ważnych powodów (dla przykładu: gdy kobieta spodziewa się dziecka) i gdy z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny, może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez tę kobietę. Na skutek zawarcia małżeństwa, kobieta osiągnie pełną zdolność do czynności prawnych, której nie straci w wyniku jego ustania.
Wskazać należy, iż w sytuacji, gdy małżeństwo zawarł mężczyzna, który nie ukończył osiemnastu lat oraz kobieta, która nie ukończyła szesnastu lat albo zawarła związek małżeński bez zezwolenia wydanego przez Sąd po ukończeniu szesnastu lat, ale przed ukończeniem osiemnastu lat, każdy z małżonków oraz prokurator może żądać unieważnienia małżeństwa. Jednakże znamiennym jest, iż jeżeli przed wytoczeniem powództwa małżonek osiągnie przypisany prawnie wiek, to nie można unieważnić małżeństwa z powołaniem się na przeszkodę wieku. Pamiętać również należy, iż jeżeli w trakcie trwania małżeństwa zawartego pomimo nie dopełnienia przesłanki wieku, kobieta zaszła w ciąże, jej małżonek nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powołaniem na tę przeszkodę.
Przeszkoda ubezwłasnowolnienia
Bezwzględnie nie może zawrzeć małżeństwa osoba całkowicie ubezwłasnowolniona. Zakaz ten obejmuje wyłącznie osoby, które w chwili zawierania małżeństwa posiadają status osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Nie dotyczy on natomiast osób częściowo ubezwłasnowolnionych.
Z pozwem o unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia całkowitego może wystąpić każdy z małżonków oraz prokurator. Małżonek całkowicie ubezwłasnowolniony może działać samodzielnie albo przez opiekuna.
Pamiętać należy, iż w sytuacji, gdy małżeństwo zawarła osoba całkowicie ubezwłasnowolniona, a w trakcie trwania małżeństwa doszło do uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego, to unieważnienia małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę nie jest dopuszczalne.
Przeszkoda choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego
W związek małżeński nie może wstąpić osoba dotknięta niedorozwojem umysłowym lub chorobą psychiczną. W przypadku jednak, gdy stan umysłu lub zdrowia takiej osoby nie zagraża małżeństwu, jak również zdrowiu przyszłego potomstwa oraz gdy osoba ta nie jest całkowicie ubezwłasnowolniona, sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez tę osobę.
Z pozwem o unieważnienie małżeństwa zawartego pomimo istnienia tej przeszkody może wystąpić każdy z małżonków oraz prokurator w każdym momencie. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest ustanie choroby psychicznej. Po jej ustaniu unieważnienie małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę jest niemożliwe.
Przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim
Jedną z podstawowych zasad obowiązujących w polskim prawie małżeńskim jest zasada monogamii, tj. pozostawania w związku małżeńskim tylko z jedną osobą na raz. W związku z powyższym ustawodawca wprowadził zakaz zawierania małżeństw przez osoby pozostające już w związku małżeńskim.
W przeciwieństwie do wcześniejszych przeszkód do zawarcia małżeństwa, unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednim związku małżeńskim może żądać, poza każdym z małżonków i prokuratorem, również każdy kto ma w tym interes prawny np. dzieci z każdego z małżeństw bigamisty.
