Kwestia przyczynienia się uregulowana jest w art. 362 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem „jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron”. Co oznacza powyższy przepis dla poszkodowanego?
Jeżeli zostanie stwierdzone, iż poszkodowany miał wpływ na fakt zaistnienia zdarzenia oraz rozmiar zaistniałej szkody to obowiązek naprawienia szkody ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W takim przypadku poszkodowany otrzyma mniejsze świadczenie. Należy jednak pamiętać, iż przyczynienie się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody nie może prowadzić do całkowitego zniesienia obowiązku zapłaty odszkodowania.
Przyjmuje się, iż przyczynieniem się do powstania szkody jest zachowanie poszkodowanego, które zakwalifikować można jako co najmniej obiektywnie nieprawidłowe. Tytułem przykładu: w wyr. z 27.10.2010 r. (I ACa 733/10, Legalis) SA w Poznaniu uznał, że brak nadzoru nad czynnościami banku związanymi z obrotem giełdowym, w szczególności podpisywanie dokumentów in blanco, może być uznany za przyczynienie się do powstania szkody (wyprowadzenia środków z rachunku); przyczynieniem się do powstania szkody w wyniku wypadku komunikacyjnego jest jazda bez zapiętych pasów bezpieczeństwa (wyr. SA w Łodzi z 24.4.2013 r., I ACa 1418/12, Legalis).
Kwestią problematyczną przy ustaleniu stopnia przyczynienia się poszkodowanego jest niemożność wskazania obiektywnych kryteriów pozwalających ustalić, w jakim stopniu poszkodowany przyczynił się do powstania czy też powiększenia szkody. W tym miejscu za zasadne jest wskazanie, iż natężenie winy poszkodowanego jest w tym zakresie czynnikiem decydującym, pozwalającym określić stopień przyczynienia.
Porównanie przyczynienia się poszkodowanego z przyczynami szkody leżącymi po stronie odpowiedzialnego nie pozwala na uznanie wyprowadzonych z tego proporcji za jedyne kryterium zmniejszenia należnego poszkodowanemu odszkodowania. Zmniejszenie odszkodowania musi bowiem nastąpić “stosownie do okoliczności”. Za wadliwą należy więc uznać praktykę sądów, które automatycznie – bez badania innych okoliczności – przenoszą ustalony stopień przyczynienia się poszkodowanego na płaszczyznę miarkowania odszkodowania (zob. M. Kaliński, w: System PrPryw, t. 6, 2014, s. 182 i nast.).
Pamiętać należy, iż przesłanką stosowania art. 362 KC stwarzającą możliwość obniżenia odszkodowania jest taki związek pomiędzy działaniem lub zaniechaniem poszkodowanego a powstałą szkodą (zwiększeniem się jej rozmiarów), że bez owej aktywności poszkodowanego bądź w ogóle nie doznałby szkody, albo też wystąpiłaby ona w mniejszym rozmiarze. Jeżeli sam poszkodowany swoim zachowaniem wpłynął na powstanie lub zwiększenie szkody, słusznym jest, by poniósł konsekwencje swego postępowania (por. wyr. SA w Łodzi 10.05.2018r., I ACa 1137/17, Legalis)
Na zakończenie wskazać należy, iż przyczynienie poszkodowanego do powstania zdarzenia lub zwiększenia rozmiarów szkody określa się procentowo. Właśnie o tak ustalony procent zostanie pomniejszone przyznane świadczenie.
Patryk Wisiński | Radca prawny Togatus
