Koniec automatyzmu w postępowaniu nakazowym

TSUE zobowiązał polskie sądy do odmowy wydania nakazu zapłaty na podstawie weksla w przypadku wystąpienia wątpliwości co do roszczenia skierowanego wobec konsumenta. Nałożone obowiązki znacząco poprawią sytuację konsumenta.

Polski model postępowania nakazowego umożliwia szybkie rozstrzygnięcie sprawy. Sąd rozpoznaje ją w postępowaniu nakazowym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie, a samo rozpoznanie następuje na posiedzeniu niejawnym. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu dokumentem. Analizując polski model postępowania nakazowego, należy stwierdzić, że kognicja sądu w pierwszej fazie postępowania jest ograniczona.

Sprowadza się do stwierdzenia istnienia podstaw wydania nakazu wskazanych w przepisie. Jeżeli dokument dołączony do pozwu uzasadnia dochodzone roszczenie, sąd niejako z automatu wydaje nakaz zapłaty. W przypadku wytoczenia powództwa o zapłatę, np. z weksla, sąd zbada tylko weksel i nie będzie analizował umowy lub porozumienia wekslowego. Do analizy dojdzie tylko wtedy, gdy pozwany zaskarży nakaz.

Zatem zasadnicze znaczenie dla polskiego postępowania nakazowego ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 7 listopada 2019 r. W połączonych sprawach C-419/18 i C-483/18 Profi Credit Polska S. A. (Profi Credit II) Trybunał rozważył kwestię wydawania nakazu zapłaty wobec konsumenta na podstawie weksla in blanco. Orzeczenie to uzupełnia dwa wcześniejsze wyroki TSUE z 13 września 2018 r. w sprawie C-176/17 (Profi Credit I) i z 18 listopada 2018 r. w sprawie C-632-17 (PKO Bank Polski).

Zdaniem TSUE polski model postępowania nie pozwala konsumentom skutecznie kwestionować nakazów zapłaty. W związku z tym nie dochodzi do badania, czy umowa nie zawiera postanowień niedozwolonych ani czy przedsiębiorca prawidłowo wykonał obowiązki informacyjne. Najnowsze orzeczenie TSUE skupia się na obowiązkach sądu krajowego. Wymaga, aby sąd aktywnie doprowadził do kontroli umowy zawartej z konsumentem. Trybunał orzekł, że jeśli okoliczności związane z roszczeniem wekslowym budzą wątpliwości, sąd ma obowiązek odmówić wydania nakazu zapłaty.

Ponadto sąd ma zażądać od przedsiębiorcy, aby przedstawił dokumenty stwierdzające treść umowy głównej lub porozumienia wekslowego. Trybunał stwierdził, że sąd krajowy ma obowiązek zażądania tego dokumentu z urzędu, czyli bez konieczności składania wniosku przez konsumenta. Dodatkowo trybunał zobowiązał sąd do sprawdzania z urzędu, czy samo porozumienie wekslowe nie zawiera postanowień niedozwolonych. Orzeczenie to niesie ze sobą istotną zmianę w porównaniu do dotychczasowego stanu prawnego. Sąd z zasady nie mógł uzupełniać z urzędu materiału dowodowego sprawy, a inicjatywa w tym zakresie zazwyczaj należała do konsumenta. Ważną zmianą jest też obowiązek kontroli z urzędu.

Za sprawą najnowszego wyroku TSUE automatyzm w postępowaniu nakazowym powinien się skończyć. Badanie zgodności z prawem porozumienia wekslowego z urzędu ułatwi efektywną ochronę konsumenta.

Jacek Borsukiewcz | Radca Prawny Grupa Prawna Togatus

https://www.pb.pl/koniec-automatyzmu-w-postepowaniu-nakazowym-976796