Czy względem żołnierza-kobiety w ciąży ma zastosowanie art. 111 pkt 6 Ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 300)?
- Analiza prawna.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 300.), dalej zwanej Ustawą, żołnierz zawodowy podlega corocznemu opiniowaniu służbowemu. Z art. 26 ust. 5 Ustawy wynika, że opinia służbowa ma na celu ocenić wywiązywanie się przez żołnierza z obowiązków na stanowisku służbowym, ma oceniać jego kompetencje i predyspozycje oraz wyznaczać kierunki rozwoju zawodowego i określać potrzeby szkoleniowe opiniowanego żołnierza. Opinia służbowa wydawana jest z urzędu, a nie na wniosek żołnierza, który nie może skutecznie ubiegać się o uruchomienie procedury opiniodawczej w omawianym trybie, a tym samym skutecznie żądać sporządzenia takiej opinii w dogodnym dla niego terminie i wyłącznie na jego własne potrzeby.
Konsekwencją otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej jest zastosowanie mechanizmu, o którym mowa w art. 111 pkt 6 Ustawy. Stanowi on, iż żołnierza zawodowego zwalnia się z zawodowej służby wojskowej wskutek otrzymania takiej oceny w opinii. Postępowanie dowodowe w sprawie zwolnienia ze służby na podstawie art. 111 pkt 6 sprowadza się w istocie do ustalenia istnienia lub nieistnienia wskazanej przesłanki obligatoryjnego zwolnienia. Należy podkreślić, że organ zwalniający jest związany wydaną opinią i nie może prowadzić postępowania dowodowego mającego na celu weryfikację jej treści i zawartej w niej oceny.
W art. 111 Ustawy przewidziano obligatoryjne przesłanki do zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, do których m.in. należy uzyskanie niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej. Powyższy przepis nie pozostawia organowi jakiejkolwiek swobody, obligując go do zwolnienia żołnierza w razie uzyskania przez niego oceny niedostatecznej, w sporządzonej zgodnie z wymogami opinii.
W sytuacji otrzymania przez żołnierza niedostatecznej ogólnej oceny w opinii okresowej dowódca jednostki występuje niezwłocznie do organu zwalniającego o zwolnienie żołnierza zawodowego ze służby. Organ zwalniający nie ma możliwości wyboru rozstrzygnięcia. Oznacza to, że prawidłowo wydana opinia okresowa, zawierająca ogólną ocenę niedostateczną, stanowi wystarczającą podstawę do zwolnienia żołnierza zawodowego ze służby, bez konieczności prowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego. Organ zwalniający ze służby związany jest treścią wydanej opinii. Jednakże organ zwalniający, podejmując decyzję w przedmiocie zwolnienia z zawodowej służby wojskowej na podstawie art. 111 pkt 6 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, zobowiązany jest sprawdzić, czy opinia okresowa, zawierająca ogólną ocenę niedostateczną, została wydana z zachowaniem prawa materialnego, regulującego zarówno warunki, tryb, jak i procedurę w tym zakresie, albowiem nieprawidłowości przy wydawaniu opinii okresowej będą powodowały wadliwość decyzji zwolnieniowej1.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedstawionego stanu faktycznego, należy odpowiedzieć na pytanie czy uzyskanie przez żołnierza-kobiety w ciąży niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej nakłada na organ obowiązek zwolnienia takiego żołnierza.
Aktualna ochrona żołnierza – kobiety w ciąży przed zwolnieniem jest związana z urlopem macierzyńskim. Okoliczność ta powoduje, iż do 6 tygodni przed urodzeniem dziecka żołnierz kobieta służby kontraktowej może zostać zwolniona ze służby, z uwagi na upływ czasu określonego w kontrakcie.
W Ustawie istnieją przepisy pozwalające na zwolnienie żołnierza – kobiety w ciąży ze sprawdzianu sprawności fizycznej (art. 50a ust. 3), ograniczenie czasu służby (art. 65 ust. 2 pkt 1), delegowania poza miejsce pełnienia służby (art. 65 ust. 2 pkt 2), czy wykonywania zadań służbowych szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (art. 65 ust. 2 pkt 3). Przepisy te w jednakowym stopniu dotyczą żołnierzy w służbie stałej, jak i kontraktowej.
Jak już zostało wskazane, Ustawa przewiduje w szczególnych przypadkach ochronę przed zwolnieniem w okresie urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego lub urlopu rodzicielskiego (art. 111a Ustawy). Nie chroni jednak przed zwolnieniem żołnierzy-kobiet w ciąży.
Konkludując wskazać należy, iż żołnierz – kobieta w ciąży, która uzyskała niedostateczną ogólną ocenę w opinii służbowej podlega obligatoryjnemu zwolnieniu ze służby.
1 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2006 r., II SA/Wa 63/06
Patryk Wisiński | Radca Prawny Togatus
