ZFŚS: 500+ tworzy dochód?

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1316 z późn. zm.) przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Ustawodawca zatem nie uzależnia ex lege przyznawania świadczeń od osiąganego dochodu. Podkreślenia wymaga, że dochód może być jednym z kryteriów branych pod uwagę przy ustalaniu sytuacji materialnej pracownika, ale nie jedynym. Ustawodawca nie wskazał wprost w jaki sposób ustalić sytuację socjalną osoby uprawnionej do korzystania z funduszu, pozostawiając pracodawcom swobodę w zakresie ustalania szczegółowych zasad wydatkowania funduszu oraz sposobu ustalania sytuacji bytowej osoby uprawnionej w regulacjach zakładowych. Pracodawca powinien w uzgodnieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy takie u niego nie działają, z pracownikiem wyłonionym przez załogę do reprezentowania ich interesów, określić kryteria socjalne oraz zasady przeznaczania funduszu na działalność socjalną.

Dotyczy to również spornych kwestii uwzględniania bądź nieuwzględniania świadczenia wychowawczego 500+ w dochodzie rodziny pracownika ubiegającego się o świadczenia z funduszu, przy uwzględnianiu jego sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Pracodawca powinien zatem w regulaminie przyznawania świadczeń określić jasne kryteria, co jest wliczane do „dochodu” a co nie. Może wziąć przy tym pod uwagę:

• tylko dochód opodatkowany – wszystkie uzyskane dochody brutto, z wyjątkiem tych zwolnionych z podatku dochodowego, a więc i z wyjątkiem świadczenia rodzinnego 500+,
• dochód brutto – wszystkie uzyskane przychody w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zarówno podlegające opodatkowaniu jak i zwolnione z tego podatku,
• dochód netto – wszystkie uzyskane dochody zarówno opodatkowane jak i nie, po odliczeniu zapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych.

Interpretacje zapisów regulaminowych w zakresie ustalenia kryterium badania sytuacji socjalnej osoby uprawnionej należą do stron uzgadniających treść tego regulaminu tj. pracodawcy i związków zawodowych albo reprezentanta załogi.

W orzecznictwie wskazuje się, że „przyjęcie średniego dochodu na członka rodziny jako usprawiedliwionego kryterium oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby ubiegającej się o przyznanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokości dopłat z funduszu świadczeń socjalnych, bo jest to obiektywnie czytelny i miarodajny sposób oceny zasadności ubiegania się o świadczenia z tego funduszu” o tyle wskazać należy, że dochód przypadający na jednego członka rodziny jest tylko jednym z kryteriów branych pod uwagę w przypadku badania sytuacji życiowej, materialnej oraz rodzinnej osoby uprawnionej. Może być zatem brany pod uwagę nie tyle przy ocenie sytuacji materialnej, a przy analizie jego sytuacji życiowej, która jest kolejnym kryterium socjalnym i pozostaje w związku z jego sytuacją materialną.

W tym miejscu wskazać należy, że świadczenie 500+ nie wlicza się do dochodu, od którego uzależnione jest korzystanie z innych form wsparcia dla rodzin, w tym zasiłku rodzinnego czy też świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Świadczenia socjalne z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie są jednak świadczeniami z zakresu świadczeń rodzinnych czy też świadczeń z pomocy społecznej, a mają wyłącznie charakter uznaniowy. Można w regulaminie określić że świadczenie 500+ będzie brane pod uwagę przy ocenie sytuacji życiowej, rodzinnej oraz materialnej osoby uprawnionej, a odmowa udzielenia informacji na temat pobierania tych świadczeń uniemożliwi mu rzeczywiste zbadanie sytuacji bytowej osoby uprawnionej. Mając na uwadze socjalny charakter pomocy przyznawanej z funduszu oraz ustawowe przesłanki jej ustalania, regulacje zakładowe definiujące sytuację materialną osoby uprawnionej powinny umożliwić w miarę faktyczne jej ustalenie. Uwzględnienie świadczenia 500+ wpływa nie tylko na sytuację materialną osoby uprawnionej, ale na jej sytuację życiową oraz rodzinną. Sam fakt, że świadczenie 500+ nie jest opodatkowane i jako takie nie wlicza się do „dochodu”, nie oznacza że nie wpływa na sytuację życiową osoby uprawnionej.

Oczywiście pokreślenia wymaga, że pracodawca nie może zmusić swoich pracowników do złożenia oświadczenia o pobieraniu świadczenia 500+ pod rygorem rozwiązania umowy czy też gorszego traktowania. Złożenie oświadczenia jest dobrowolne, tak samo jak korzystanie ze świadczeń z funduszu. Pracodawca może w swoim regulaminie jednak zastrzec, że niezłożenie oświadczenia określającego sytuację materialną, życiową i socjalną (w tym w zakresie pobierania świadczenia 500+) będzie skutkowało niemożnością korzystania ze świadczeń z funduszu, które uzależnia się właśnie od tych kryteriów.

Przyczyną rozbieżności przy określeniu czy pracodawcy powinni brać pod uwagę świadczenie 500+ przy ocenie sytuacji bytowej pracownika jest nieprecyzyjne i wzajemnie wykluczające się prawo. Pracodawcy chcieliby postępować zgodnie z literą prawa, jednocześnie działając zgodnie z zasadą równego traktowania w zakładzie pracy. Pomiędzy pracownikami z kolei kwestia uwzględniania świadczeń rodzinnych przy ocenie materialnej sytuacji pracownika nadal pozostaje kością niezgody i dzieli członków załogi. Jedynym rozwiązaniem zatem w tym zakresie jest podejmowanie prób dojścia do porozumienia przy tworzeniu regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pomiędzy pracodawcą a zakładową organizacją związkową albo reprezentantem załogi. Pozostawiono bowiem pracodawcom swobodę w zakresie kształtowania warunków, od których uzależnione jest przyznawanie świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, o ile oczywiście pozostają one w związku z sytuacją życiową, rodzinną oraz materialną osoby uprawnionej.

Monika Bark | Prawnik Grupa Prawna Togatus

http://www.firma.egospodarka.pl/157162,ZFSS-500-tworzy-dochod,1,47,1.html