Kara administracyjna z sanepidu a mandat karny od policjanta | Grupa Prawna TOGATUS

Kara administracyjna z sanepidu a mandat karny od policjanta

Za nienoszenie maseczki, łamanie kwarantanny czy nielegalne gromadzenie się  można otrzymać w dobie pandemii mandat albo karę administracyjną. Są one dotkliwe, z czego ta druga zdecydowanie surowsza. Czy można dostać obie kary jednocześnie? Wyjaśnia radca prawny Cezary Romanowski.

Na osobę, która nie stosuje się do wprowadzonych ograniczeń, nakazów lub zakazów wymienionych w rozporządzeniach, mogą zostać nałożone dwa rodzaje sankcji:

  • mandat karny – wystawiony przez funkcjonariuszy Policji
  • kara administracyjna – nałożona przez Inspekcję Sanitarną (w wysokości od 5 000 zł do nawet 30 000 zł)

Kiedy możesz dostać mandat karny?

Za nieprzestrzeganie obostrzeń, nakazów i przepisów, które są w dobie pandemii wprowadzane na podstawie różnych rozporządzeń. Policjanci w związku z pandemią nakładają mandaty karne w oparciu o ustawę Kodeks wykroczeń. W praktyce przepisem, który jest wskazywany przez Policję jako podstawa ukarania mandatem jest art. 54 KW[1]. “Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany“.

W świetle dynamicznie zmieniających się przepisów wprowadzających i znoszących niektóre ograniczenia na czas pandemii bezcelowa byłaby próba wymienienia aktualnych wymogów. Z tego względu w pierwszej kolejności pamiętać należy o zasadach najszerzej komentowanych w przestrzeni publicznej: noszeniu maseczek ochronnych, utrzymywaniu odpowiedniej odległości czy też zakazie gromadzenia się.

Pełną informację dotyczącą aktualnych ograniczeń znaleźć można na stronach rządowych:

Gdy policjanci stwierdzą, że łamiemy ustanowione ograniczenia, to wszczęta zostanie procedura mandatowa. Policjant ma obowiązek wskazać wysokość grzywny, określić zachowanie stanowiące wykroczenie, czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną. Informuje również o prawie do odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

Co istotne, nie mamy obowiązku przyjmowania takiego mandatu (stanowi o tym art. 97 § 2 KPSW[2]). I nie wymaga  to żadnego uzasadnienia. Nie mamy obowiązku przekonania funkcjonariusza co do swoich racji. W momencie odmowy przyjęcia mandatu musi on taką decyzję uszanować, jednakże w takiej sytuacji będzie zobligowany do skierowania do sądu wniosku o ukaranie. I to sąd rozstrzygnie czy doszło do popełnienia wykroczenia.

Niezależnie od powyższego, funkcjonariusze Policji mogą także przekazać do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego stosowną notatkę, która będzie następnie podstawą wymierzenia kary administracyjnej. Co więcej, informacja do sanepidu może zostać przez funkcjonariusza wysłana również gdy nie ukarze nas mandatem. Policjant może też sporządzić notatkę nawet w przypadku niedopatrzenia się popełnienia wykroczenia. Wynika to z okoliczności, że uprawnienia inspekcji sanitarnej w zakresie karania są w tym przypadku szersze niż uprawnienia Policji.

Kara administracyjna – za co i dla kogo?

Podstawę prawną do nakładania przez Sanepid kar administracyjnych związanych z nierespektowaniem ograniczeń w związku z pandemią COVID-19[3] wprowadziła ustawa z dnia 31 marca 2020 r.

Kary administracyjne dotyczą przede wszystkim naruszenia zasad kwarantanny, obowiązku hospitalizacji lub izolacji w związku z COVID-19, jak również przemieszczania się wbrew zakazom wydanym na podstawie rozporządzeń.

Analogiczna kara może być nałożona przez Wojewodę na osobę, która nie wykonuje decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii na terenie województwa.

Ww. rozporządzenia mogą wprowadzać m.in.:

– czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
– czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
– czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
– zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
– obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów,
– nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,
– obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych,
– czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców,
– czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,
– obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie,
– obowiązek poddania się kwarantannie,
– miejsce kwarantanny,
– czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia,
– nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów,
– nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach,
– zakaz opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie,
– nakaz określonego sposobu przemieszczania się.

Należy pamiętać, że decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Decyzję tę doręcza się niezwłocznie. Można się od niej odwołać w terminie 14 dni do organu wyższego rzędu, a zatem do Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego.

Jednocześnie, ze względu na natychmiastową wykonalność dopuszczalne jest wszczęcie egzekucji administracyjnej, w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji. W praktyce oznacza to, że może dojść m.in. do zajęcia naszego rachunku bankowego i przymusowego ściągnięcia należności jeszcze przed upływem terminu na złożenie odwołania od decyzji.

Czy można otrzymać podwójną karę?

W świetle aktualnie obowiązujących przepisów i wobec niewykształcenia się jeszcze praktyki orzeczniczej w tym zakresie nie jest wykluczone jednoczesne ukaranie za ten sam czyn, zarówno przez Policję jak i inspektora sanitarnego.

Jednocześnie taka sytuacja jest niedopuszczalna z punktu widzenia wywodzonej z art. 2 Konstytucji RP zasady ne bis in idem (zakazu dwukrotnego zastosowania środka represyjnego wobec tego samego podmiotu za ten sam czyn).


[1] ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 821 ze zm.)

[2] ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia  (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 729 ze zm.)

[3] ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 567)