Posiadanie udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) wiąże się nie tylko z zyskiem wspólników.
Czasami występują sytuacje, kiedy udziałowcy muszą wnieść dopłaty do spółki. Obowiązek taki został nałożony przez art. 177 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z nim umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dokonywania dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do ich udziału. Dopłaty takie powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziału. W praktyce stanowi to jeden ze sposobów na uzyskanie dofinansowania spółki, bo dzięki temu wspólnicy zyskują wiarygodność finansową, chociaż nie zwiększają przysługujących im udziałów. Przepis art. 179 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że dopłaty takie mogą być zwracane, jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. Zwrot powinien być dokonany równomiernie wszystkim wspólnikom.
Co się stanie w sytuacji, kiedy wspólnik, który wniósł dopłatę do spółki, zbędzie swój udział?
Prawo do zwrotu dopłat jest prawem majątkowym ściśle związanym z posiadaniem udziałów przez wspólnika. Jeżeli wspólnik, który wniósł dopłaty, zbędzie udział, traci jednocześnie prawo do zwrotu dopłaty. Prawo to przechodzi na nabywcę udziału. W kwestii tej wypowiadał się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyroku z dnia 10 stycznia 2012 r., sygn. akt III Sa/Wa 1046/11 wskazał, że zwrot dopłat następuje wobec wspólników, którzy są posiadaczami udziału.
Dopłaty mogą być zwracane wspólnikom, jeżeli nie są one wymagane do pokrycia straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. Z przepisów prawa handlowego wynika obligatoryjny zakaz zwrotu dopłat w sytuacji, gdy strata finansowa wykazana w sprawozdaniu skutkuje brakiem pełnego pokrycia kapitału zakładowego spółki. Zwrot dopłat może nastąpić po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia o zamierzonym zwrocie w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki.
Warta poruszenia jest też kwestia podatkowa związana ze zwrotem dopłaty. Część organów podatkowych uważa, że prawo do zwolnienia z podatku dochodowego ma tylko ten, kto uprzednio wniósł dopłaty. Zdaniem organów podatkowych wynika to wprost z brzmienia przepisu art. 21 ust. 1 pkt 51 ustawy o PIT. Dlatego zdaniem fiskusa prawo do tego zwolnienia przysługuje wyłącznie wnoszącym dopłaty, a nie tym, którzy następnie przejęli własność udziału w spółce z o.o. Jednak sądy mają inne zdanie. Orzecznictwo wskazuje, że dopłaty stanowią część majątku spółki, ale wspólnik, który zasilił spółkę z o.o., nie zwiększa swojego udziału w jej kapitale zakładowym.
Właśnie te cechy dopłat powodują, że ich zwrot nie zwiększa majątku podatnika. Zwolnienie z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 51 jest limitowane wartością wniesionych uprzednio dopłat. Prawo do zwrotu dopłat jest związane ze statusem wspólnika. Przysługuje ono temu, kto ma prawo do udziału, z którym związany był akt wniesienia dopłaty. Nabywca udziału wchodzi w prawa zbywcy. Zwolnienie podatkowe z art. 21 ust. 1 pkt 51 jest konsekwencją tej zasady. Ma charakter przedmiotowy, a nie podmiotowy. Pogląd ten podzielają zarówno wojewódzkie sądy administracyjne, jak i NSA. W związku z powyższym zwrot dopłaty nie stanowi przychodu, który podlega opodatkowaniu.
Dorota Nadolna-Jasińska | Radca Prawny Grupa Prawna Togatus
