Czynne a bierne prawo wyborcze
Wprawdzie najbliższe wybory dopiero za rok (w 2018 odbędą się wybory do rad gmin, powiatów, sejmików województw, na urząd wójta, burmistrza, prezydenta miasta), ale już dzisiaj rozpoczynamy cykl artykułów poświęconych wyborom, w szczególności zaś uprawnieniom, jakie przysługują wyborcom.
Mówiąc o prawie wyborczym posługujemy się pojęciami czynne prawo wyborcze i bierne prawo wyborcze.
Czynne prawo wyborcze to prawo pozwalające dokonać wyboru przedstawiciela (posła, senatora, eurodeputowanego, Prezydenta RP, radnego, wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Osoba posiadająca czynne prawo wyborcze może głosować, czyli oddać swój głos na wybranego kandydata. Musimy pamiętać, że wyborca w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu, do europarlamentu, na urząd Prezydenta RP, do rady gminy, do rady powiatu, do sejmiku województwa, na urząd wójta, burmistrza, prezydenta miasta – ma jeden głos – może wybrać spośród wszystkich kandydatów umieszczonych na wszystkich listach wyborczych – jedną osobę, stawiając znak X przy nazwisku wybranego kandydata.
Bierne prawo wyborcze to prawo kandydowania, a zatem ubiegania się o wybór, o uzyskanie mandatu posła, senatora, Prezydenta RP, wójta, burmistrza, prezydenta miasta, radnego rady gminy, rady powiatu, sejmiku wojewódzkiego.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. przyznaje czynne prawo wyborcze obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończą 18 lat. Nie oznacza to, że w wyborach głosować mogą wszyscy obywatele polscy, którzy ukończyli 18 rok życia.
Mimo posiadania obywatelstwa polskiego i ukończenia 18 roku życia nie będą mogły głosować osoby, które:
- zostały ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu;
- zostały skazane na karę pozbawienia praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
- zostały skazane na karę pozbawienia praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.
Od zasady, że czynne prawo wyborcze mają jedynie obywatele polscy ustawa Kodeks wyborczy przewiduje wyjątki, prowadzące do rozszerzenia katalogu osób uprawnionych do głosowania. W wyborach do Parlamentu Europejskiego czynne prawo wyborcze będą mieli również obywatele Unii Europejskiej, którzy nie są obywatelami polskimi, jeżeli mają ta terytorium RP stałe miejsce zamieszkania.
Drugi wyjątek dotyczy wyborów do rad gmin i wyboru wójta. Tu również obok obywateli polskich głosować mogą obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, którzy stale zamieszkują na terytorium danej gminy.
Autor: dr Joanna Juchniewicz