Przesłanki uznania za zmarłego w okresie pokoju
Uznanie za zmarłego jest instytucją prawa, polegającą na sądowym uznaniu osoby za zmarłą po upływie określonego czasu. Przesłanki i terminy uznania za zmarłą osoby zaginionej w okresie pokoju zostały uregulowane w art. 29 – 30 Kodeksu cywilnego.
W polskim systemie prawnym obowiązuje zasada, iż osobę zaginioną można uznać za zmarłą, jeżeli upłynęło dziesięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości osoba ta jeszcze żyła. Podkreślić należy, iż nie oznacza to, że termin dziesięciu lat będzie zawsze liczony od końca roku, w którym dana osoba zaginęła. Może się bowiem zdarzyć sytuacja, iż w toku postępowania o uznanie za zmarłego zostanie ujawnione, że zaginiona osoba była widziana żywa w późniejszym okresie i od końca roku, w którym to była widziana ostatni raz rozpocznie bieg dziesięcioletni termin.
Ustawodawca wskazał również okoliczności wpływające na wydłużenie albo skrócenie podstawowego terminu. Pierwszą, prowadzącą do skrócenia terminu, jest sytuacja, w której, gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył już siedemdziesiąt lat, to do uznania go za zmarłego wystarcza upływ pięciu lat. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiona osoba ukończyłaby dwadzieścia trzy lata, co w konsekwencji może oznaczać wydłużenie terminu.
Natomiast w przypadku, gdy do zaginięcia osoby doszło w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem (np. wypadnięcie za burtę), osoba ta może zostać uznana za zmarłą po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Aczkolwiek, jeżeli nie ma możliwości stwierdzenia, iż doszło do katastrofy statku lub okrętu, bieg sześciomiesięcznego terminu rozpoczyna się dopiero z upływem roku od dnia, w którym statek albo okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a w razie, gdyby nie miał portu przeznaczenia – z upływem dwóch lat od dnia, w którym powzięto o nim ostatnią wiadomość.
Jeżeli natomiast osoba zaginęła w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, tj. takim które w sposób przekraczający zwykłe warunki zwiększa prawdopodobieństwo śmierci (np. powódź, lawina, porwanie), to osoba ta może zostać uznana za zmarłą po upływie roku od dnia ustania niebezpieczeństwa albo zgodnie z okolicznościami, gdy niebezpieczeństwo to winno było ustać.
Autor: Lidia Makarewicz
