W 2005 r. do postępowania ustawodawczego, regulowanego przepisami Konstytucji RP i regulaminów Sejmu i Senatu, wprowadzona została nowa instytucja – wysłuchanie publiczne, której głównym celem jest umożliwienie osobom fizycznym, osobom prawnym, różnego rodzaju organizacjom społecznym wypowiedzenie się co do kształtu proponowanych rozwiązań normatywnych.
Postępowanie ustawodawcze zostało ukształtowane w taki sposób, by realizując zasadę racjonalnego ustawodawcy, można było wypracować jak najlepsze rozwiązania prawne, cieszące się akceptacją społeczeństwa. I w tym kontekście należy również oceniać wprowadzenie instytucji wysłuchania publicznego i uczynienie zeń integralnego elementu postępowania ustawodawczego.
Samo wysłuchanie publiczne nie ma charakteru obligatoryjnego, przez co należy rozumieć, że o jego przeprowadzeniu decydują posłowie komisji rozpatrującej projekt ustawy. Nie jest zatem przeprowadzane w stosunku do każdego projektu ustawy będącego przedmiotem prac Sejmu, a jedynie wtedy, gdy po pierwsze zostanie przez posła zgłoszony wniosek o przeprowadzenie wysłuchania, a po drugie kiedy komisja sejmowa podejmie uchwałę o jego przeprowadzeniu. Istotą wysłuchania publicznego jest włączenie społeczeństwa w proces tworzenia prawa nie tylko poprzez zapoznanie się z treścią proponowanych rozwiązań, ale także poprzez możliwość przedstawiania opinii o projektowanych przepisach i zgłaszania własnych propozycji rozwiązań. Zgłoszone propozycje nie wiążą komisji, niemniej komisja powinna je wnikliwie rozważyć.
Z założenia instytucja wysłuchania publicznego powinna być wykorzystywana, by umożliwić zainteresowanym podmiotom funkcjonującym poza parlamentem wypowiedzenie się w sprawach dla nich istotnych, będących przedmiotem prac ustawodawczych. W praktyce jest to jednak instytucja, po którą niezwykle rzadko sięgają posłowie (w VI kadencji 2007 – 2011 zostało przeprowadzonych 12 wysłuchań, w VII kadencji 2011 – 2015 – 10 wysłuchań, w VIII kadencji, w latach 2015 – 2018 3 wysłuchania publiczne), ale nawet w przypadku zarządzenia wysłuchania publicznego, zgłaszane w jego trakcie postulaty często nie znajdują zainteresowania członków komisji sejmowych.
dr Joanna Juchniewicz / Grupa Prawna Togatus